Değer zinciri, bir şirketin ürün veya hizmetin oluşturulmasından tüketiciye ulaştırılmasına kadar olan aşamaların tamamını kapsayan süreçler bütünüdür. Bu süreçlerde gerçekleşen her adım birbirine bağlı olduğu için süreç değer zinciri şeklinde adlandırılır. Zincirin her halkası kendinden önce ve sonra gelen halkayla bağlantılıdır. Halkalardan birinin kopması zincirin kopması anlamına gelir.
Müşteriler için değer, ürün veya hizmetin onlara sunduğu faydayı simgeler. Fayda ne kadar büyükse ürün veya hizmet o kadar değerlidir. Hem tüketiciler hem de ticari müşteriler için değer, bir işlemden elde edilen net memnuniyetle belirlenir, bunu elde etme maliyetleriyle değil.
Bu çözümlere ve faydalara bakmanın bir başka yolu da bunları (müşterinin) ihtiyaçları olarak değerlendirmektir. Müşteriler, ürün ve hizmet satın alarak ihtiyaçlarını gidermeye çalışırlar. Dolayısıyla ihtiyaçların karşılanması değer sunmanın bir yoludur.
Değer Zinciri Nasıl Uygulanır?
Değer zinciri sistemini yönetirken amaç, maliyeti en aza indirirken değeri en üst düzeye çıkaracak şekilde zinciri optimize etmektir. Bir işletmenin değer yaratmak için değer zinciri faaliyetlerini kullanması ve ardından bu değeri yakalaması gerekir. Bu zincirin yarattığı değer, her bir faaliyetin kattığı değerlerin toplamını aşmalıdır.
* Porter 1985. Competitive Advantage: Creating and Sustaining Superior Performance by Michael Porter.
Destek faaliyetleri birincil faaliyetleri kolaylaştırır. Örneğin parça ve malzemelerin satın alınması, uygun şekilde eğitilmiş personelin işe alınması ve uygun teknolojinin sağlanması ve bakımı önemli destek faaliyetleridir.
Altyapı: Bir şirketin altyapısını oluşturan planlama, muhasebe, yönetim gibi süreçlerin planlanması kapsar.
İnsan Kaynakları: Yeterli donanım ve yeteneğe sahip çalışanların işe alınması, eğitilmesi ve kalifiye edilmesi sürecidir.
Teknoloji Geliştirme: Şirketlerin AR-GE departmanlarınca yürütülen bütün geliştirme süreçlerini ifade eder.
Tedarik: Şirketin ana malzemelerini, hammaddelerini aldığı süreçleri kapsar.
Yönetim, maliyetleri düşürerek veya her bir faaliyetin performansını iyileştirerek değer yaratmaya çalışmalıdır. Ancak gerçek değer, bu faaliyetlerin süreçler aracılığıyla birbirine bağlanmasıyla ve müşterilerin üstün değer elde ettiklerini algılayacakları şekilde üretilir. Bu faaliyetlerin her biri, ürünün veya hizmetin toplam değerini belirlemede önemli bir rol oynar.
Değer Zinciri ve Tedarik Zinciri Arasındaki Fark Nedir?
Değer zinciri fikri Amerikalı akademisyen Michael Porter tarafından 1985 yılında yazılan Competitive Advantage: Creating and Sustaining Superior Performance isimli kitabıyla popüler olmuştur. Değer zincirindeki adımlar tedarik zincirine benzese de değer zincirinin asıl amacı her adımda markanın kendi değerini katmasıdır. Dolayısıyla hem birincil faaliyetlerde hem de destek faaliyetlerinde marka kendi kültürünü ve değerini sürece aktarmalıdır.
Örnek olarak ekmek satan bir fırın, ilk adım olan hammadde sağlama adımında dahi kendi kültürünü yansıtarak en kaliteli unu, mayayı ve diğer hammaddeleri seçmelidir. Böylece kendi markasının değerini bütün üretim ve dağıtım zincirine aktaracaktır.
Tedarik zincirinde ise bir değer yaratmak yerine hammaddeden başlayarak üretim ve dağıtım süreçlerine kadar uzanan adımlarda bilginin doğru aktarılması ve paylaşılması ifade edilir.
Değer zinciri ve tedarik zincirinin ortak noktası düşük maliyetle kaliteli bir ürün ya da hizmet sunulmasıdır. Ancak değer zinciri marka kültürünü daha net yansıtan bir dokunuşla tedarik zincirinin baştan planlanmasını ifade eder. Dolayısıyla tedarik zinciri, değer zincirinin bir alt kırılımı olarak görülebilir.
Değer Zinciri Rekabet Avantajı Sağlar mı?
Rekabet avantajı, bir şirketin ürün veya hizmetlerini farklı nedenlerle rakiplerinden daha düşük maliyetle üretmesi anlamına gelir. Düşük maliyet daha fazla ürün ve dolayısıyla daha fazla müşteri anlamına gelir. Hammadde, üretim, lojistik, pazarlama gibi alanlar rekabet avantajının ortaya çıkabileceği adımlardır.
Değer zincirinin rekabet avantajı sağlaması için ya zincirde gerçekleşen değer yaratma faaliyetlerinin düşük maliyetle yapılması ya da yüksek değer yaratma faaliyetlerinin maliyetini karşılayan bir fiyatla alıcıya sunulması gerekir.
Zincirin avantaj sağlayıp sağlamayacağını öğrenmenin yolu değer zinciri analizi yapmaktır. Değer zinciri analizi, bir şirketin hangi aşamalarda rekabet avantajı sağlayabileceğini, maliyetleri nasıl azaltabileceğini veya ürün kalitesini nasıl artırabileceğini belirlemek için kullanılır. Bu analiz, şirketlerin süreçlerini optimize etmelerine ve rekabetçi konumlarını güçlendirmelerine yardımcı olabilir.
